Μονή Σαββαθιανών
Η Μονή Σαββαθιανών βρίσκεται 14 χιλιόμετρα βορειοδυτικά από το Γάζι, σε μία ορεινή περιοχή πάνω από το χωριό Ρογδιά. Καλά κρυμμένη σε ένα καταπράσινο τοπίο, είναι κτισμένη σε υψόμετρο 440 μέτρων και απέχει 20 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο. Το Μοναστήρι βρίσκεται σε μία φυσική οχυρή θέση και η ιστορία του ξεκινάει από την Ενετοκρατία. Αποτελεί ένα από τα ομορφότερα μοναστήρια ολόκληρης της Κρήτης.
Σύμφωνα με εικασίες, το Μοναστήρι ίδρυσαν μοναχοί από τα παραθαλάσσια μοναστήρια των γύρω περιοχών, με σκοπό να προστατευτούν από τις αλλεπάλληλες επιδρομές πειρατών. Κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας αποτελούσε ένα από τα ισχυρότερα μοναστήρια της περιοχής. Μετά την κατάκτηση του νησιού από τους Τούρκους, (στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα), η Μονή καταστράφηκε και ερημώθηκε. Μάλιστα, οι μοναχοί που πολέμησαν κατά των εισβολέων, συνελήφθησαν και έγιναν δούλοι. Ύστερα από ενέργειες του Οικουμενικού Πατριαρχείου κατάφεραν να ελευθερωθούν και να επιστρέψουν στο Μοναστήρι, το οποίο και αναστήλωσαν. Είναι το μοναδικό Μοναστήρι στην περιοχή Αλμυρού και Ρογδιάς του νομού Ηρακλείου που διασώθηκε από τον Μεγάλο Κρητικό Πόλεμο, (1645-1669).
Στα αρχεία της Βενετίας υπάρχουν πολλά έγγραφα, τα οποία αναφέρονται στη Μονή Σαββαθιανών. Συγκεκριμένα, ένα έγγραφο του 1549 κάνει λόγο για τη «Μονή του Αγίου Αντωνίου, του κυρ. Σαββατίου». Επίσης, η Μονή αναφέρεται από τον Cornelius, μαζί με άλλα μοναστήρια στην Κρήτη, με το όνομα Monasterium S. Sabbe Abbatis de Savatiani. Κατά την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής, η Μονή προσέφερε καταφύγιο σε πολλούς πεινασμένους και καταδιωκόμενους από το Ηράκλειο και τα γύρω χωριά. Αποτέλεσμα της Γερμανικής Κατοχής ήταν να ερημώσει η Μονή για μία ακόμη φορά.
Στη Μονή Σαββαθιανών λειτουργούν τρεις ναοί: ο παλαιότερος κεντρικός δίκλιτος κεραμοσκεπής ναός χωρίς τρούλο, αφιερωμένος στο Γενέσιον της Θεοτόκου και στους Τεσσαράκοντα Μάρτυρες, όπου στο υπέρθυρο της θύρας του υπάρχει επιγραφή διακοσμημένη με φύλλα ακάνθου που φέρει την χρονολογία 1635, (ΑΧΛΕ), ο νεότερος κεντρικός ναός του Αγίου Αντωνίου, (βασισμένος στην παλαιά Κρητική αρχιτεκτονική Χριστιανικών ναών), και ο δίκλιτος σπηλαιώδης ναός αφιερωμένος στον Άγιο Αντώνιο και στον Άγιο Σάββα. Το κλίτος του Αγίου Σάββα κτίστηκε το 1954, όπως αναφέρεται και σε εντοιχισμένη πλάκα.
Όταν ο επισκέπτης εισέρχεται στον χώρο της Μονής, περνάει μέσα από μία κατάφυτη έκταση με ψηλά κυπαρίσσια και οπωρώνες και καταλήγει στον νεότερο ναό του Μοναστηριού. Διερχόμενος από τα ψειλά τείχη και την μεγάλη είσοδο, (που στο παρελθόν προστάτευαν το Μοναστήρι), ο επισκέπτης αντικρίζει τον παλαιότερο ναό, καθώς και τις κτιριακές εγκαταστάσεις όπου βρίσκονται τα κελιά των μοναχών και τα εργαστήρια χειροτεχνιών. Ιδιαίτερου φυσικού κάλλους είναι οι κήποι που με αγάπη συντηρούν οι μοναχές. Διασχίζοντας ένα κιβολιθόστρωτο μονοπάτι με έναν μικρό χείμαρρο και μία παλαιά πετρόκτιστη γέφυρα, ( η οποία φέρει την επιγραφή 1535), ο επισκέπτης φτάνει στο οστεοφυλάκιο, τον σπηλαιώδη ναό του Αγίου Αντωνίου και το κοιμητήριο της Μονής. Στον χώρο της Μονής υπάρχουν επίσης, ένας παλαιός νερόμυλος, η τραπεζαρία των ξένων, το παλαιό αρχονταρίκι, (το οποίο κτίστηκε το 1904), καθώς και το παλαιό υδραγωγείο με χρονολογία κτίσης το 1799 και χρονολογία ανακαίνισης το 1843. Στον χώρο, βρίσκονται και οι τάφοι δύο μεγάλων πολεμιστών κατά των Τούρκων, του Ευμένιου Βουρεξάκη και του Ηρακλή Κοκκινίδη.