Μονή Αγίου Παντελεήμονος
Κτισμένη σε υψόμετρο 170 μέτρων, μέσα σε ένα τοπίο με πλούσια βλάστηση, απέχει 25 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο και, μόλις 3 χιλιόμετρα από το Φόδελε.
Η Μονή Αγίου Παντελεήμονος, ιδρύθηκε στις αρχές της Τουρκοκρατίας και έχει διαδραματίσει σπουδαίο ρόλο στην ιστορία της εποχής. Ιδρύθηκε από τους μοναχούς Μακάριο, Κοσμά και Ιερεμία της παλιάς παραλιακής μονής του Αγίου Αντωνίου, η οποία καταστράφηκε από τους Τούρκους. Οι τρεις μοναχοί ενταφιάστηκαν μέσα στον ναό και ο τάφος τους βρίσκεται στην πόρτα του κλίτους του Αγίου Αντωνίου. Το 2008, κατά την ανασκαφή των ταφών, βρέθηκαν τα οστά των τριών μοναχών, τα οποία φυλάσσονται σε ξύλινη θήκη. Σήμερα, η Μονή διατηρείται με έναν, μόνο, μοναχό.
Το 1821, η Μονή μετατράπηκε σε πρόχειρο νοσοκομείο, ενώ το 1866, στον Άγιο Παντελεήμονα εγκαταστάθηκε το στρατηγείο του Πετρουλάκη όπου και αποθηκεύτηκαν 800 κιβώτια με πολεμοφόδια που μεταφέρθηκαν με τα πλοία «Πανελλήνιον» και «Ύδρα». Δυστυχώς, τον Ιανουάριο του 1974, μπουλντόζα κατεδάφισε το σύνολο, σχεδόν, των κελιών και άλλων τμημάτων της Μονής. Υπήρχαν πολλά κτίρια εντός του περιβόλου της Μονής, όπως το ηγουμενείο, το αρχονταρίκι, ο ξενώνας, η φάμπρικα του ελαιοτριβείου κ.α. Σήμερα, στην Μονή, (η οποία ήταν κτισμένη με φρουριακή αρχιτεκτονική), ο επισκέπτης μπορεί να δει το Καθολικό, τον αύλειο χώρο, τμήμα του οχυρωματικού περιβόλου, λείψανα της φάμπρικας, λείψανα δωματίων και το μισογκρεμισμένο κτίριο του ηγουμενείου. Ξεχωρίζει η κρήνη, ένα θολοσκεπές ορθογώνιο κτίσμα του 1866 με ανάγλυφο φυτικό διάκοσμο και δύο λέοντες. Η είσοδος της Μονής, με τοξωτό θύρωμα, φέρει εντοιχισμένο κλειδί τόξου με εγχάρακτη την χρονολογία 1677.
Το Καθολικό, είναι δίκλιτο, καμαροσκέπαστο σε σχήμα βασιλικής. Αρχικά, κτίστηκε το νότιο κλίτος στην μνήμη του ιαματικού Παντελεήμονα. Το 1881, επεκτάθηκε και το βόρειο κλίτος, το οποίο καθιερώθηκε στη μνήμη του Αγίου Αντωνίου, (σε ανάμνηση της παλαιάς μονής), από τον μοναχό Αντώνιο Πεδιώτη. Στα δεξιά της κυρίας εισόδου, ο επισκέπτης μπορεί να δει την εντοιχισμένη την επιγραφή: «ΣΤΕΝΗ Η ΠΥΛΗ ΚΑΙ ΤΕΘΛΙΜΕΝΗ Η ΟΔΟΣ Η ΑΓΟΥΣΑ ΕΙΣ ΤΗΝ ΖΩΗΝ. 1677». Η επιγραφή αυτή αντανακλά την αγωνία των Χριστιανών της εποχής εκείνης. Από τότε μέχρι και σήμερα, η Μονή έχει υποστεί μεγάλες ζημιές κατά την διάρκεια των Κρητικών αγώνων. Στον ναό, βρίσκονται ενδιαφέρουσες εικόνες, όπως ο Μέγας Αρχιερεύς, (1837), η Ρίζα του Ιεσσαί, (1782), ο Άγιος Δημήτριος, (1762) και ο Άγιος Γεώργιος, εικόνα φιλοτεχνημένη από τον Τζώρτζη Καστροφύλακα. Σε καλή κατάσταση σώζονται και τέσσερις εικόνες, του 17ου αιώνα, του Μιχαήλ Δαμασκηνού: η Δευτέρα Παρουσία, ο χορός των Αγίων Πάντων, ο Άγιος Ονούφριος και ο Άγιος Γεράσιμος, καθώς και ο Άρχων Μιχαήλ, (έργο της Κρητικής Σχολής).
Ένα από τα, πλέον, σημαντικά κειμήλια που σώζει η Μονή σήμερα, είναι το τμήμα του Ιερού Λειψάνου από το χέρι του Αγίου Παντελεήμονος, το οποίο φυλάσσεται σε αργυρή θήκη με ανάγλυφες παραστάσεις της Θεοτόκου και του Αγίου. Το 2002, η Ιερά Αρχιεπισκοπή Κρήτης αποφάσισε για την προστασία των κειμηλίων και τα απομάκρυνε από την Μονή. Το 2006, (μετά την αναστήλωση του Καθολικού), τα κειμήλια επέστρεψαν στον φυσικό τους χώρο.
Μόλις βρεθείτε στην Μονή Αγίου Παντελεήμονος, σας περιμένει μία ακόμη έκπληξη, πέρα της ομορφιάς του μνημείου και του φυσικού τοπίου. Στον προαύλειο χώρο υπάρχει μία μικρή «κιβωτός» με μία σπουδαία ποικιλία ζώων, εκ των οποίων κάποια είναι σπάνια, (όπως ελάφια, καγκουρώ κ.α.) Αρχικά τα ζώα βρισκόντουσαν σε μία φάρμα στην Σητεία και στην συνέχεια μεταφέρθηκαν στο Μοναστηριακό συγκρότημα για να συναντήσουν τα δύο ελάφια, που ήδη υπήρχαν εκεί, ονομαζόμενα Φοίβος και Αθηνά.